Doktor Ali Kafkasyal?’n?n "?ran türkl?ri" ?s?rin? bir bax??
Eyvaz Taha
Ali Kafkasyal?, ?RAN TURKL?R?,
(?stanbul, Bilg?o?uz, 2010)
Türk?stan il? Türkiy? aras?nda ?n?mli bir keçi? b?lg?si olan iran co?rafyas? tarix buyunca oldu?u kimi, indi d? türksoylu insanlar?n çoxluqda oldu?u, ?k?s?ritin türkc? dan??d???, türk m?d?nitinin canl? bir ??kild? ya?ad??? q?dim bir türk yurdudur. N? yaz?q ki, Türkiy?nin, h?tta türk dunyas?n?n, iran türklüyü haqq?nda yet?rli bilgisi yoxdur. Halbuk? bunlar Türkiy? v? türk dünyas?nda cidiyy?tl? d?y?rl?ndirm?lidir. Bu tarixi bir m?suiliyy?t oldu?u q?d?r türklüyün g?l?c?y? üçün d? çox ?n?mlidir.
Yuxar?dak? cüm?l?l?ri eh?tiva ed?n say?n Ali Kafkasyal?n?n "?ran türkl?ri" ?s?ri b?yük bir z?hm?tin n?tic?sidir. Do?rudur Güneyd? ustad Y?hya ?eyda’n?n "?d?biyyat oca??"?ndan ba?lanm?? irili-x?rdal? bir neç? antologyian?n ?ahidi olmu?uq. Amma ustad Kafkasyal? bamـba?qa bir kitab ortaya qüy?mü?dür. H?m mey?dani, h?m d? n?z?ri geni? axtar??lar?n sunucunda yaz?lm?? "iran türkl?ri" kitab? iran adlanan ç?rçiv?d?ki bütün türk ell?rinin m?d?ni-b?dii g?rünü?ünü canland?rm??d?. Kitabda yer alan türk dilli ?d?biyyat v? inc?s?n?t bar?sind? heç bir anal?z get?mir, ?s?rl?rin b?dii seç?kinlikl?ri yet?rinc? uz? çix?mir. Amma kitab?n amac? bu deyyl, yazar y??cam ensik?lüpedik b?lg?l?ri tarixi ard?c?ll?qla çatd?r?raraq, x?rda sah?li ara?d?rmalara b?yük yol aç?r.
Kitab? hyat qap?m?n astanas?nda postçudan alar-almaz quruyub qald?m. ?r? h?c?mli bir ?s?rl? qar??la?d???mdan ?ayrmam??d?m, unu varaqlayark?n hey?rt?d?tan g?z?lrim k?l?m? ç?xm??d?. ???q sür?ti il? ir?li ?utu?n bir dünyada, yeddi yuzd?n art?q yaz?l?, undan da art?q canl? qayna?a s?y?k?nn m?n s?hy?f?lik bir kitab bu sad?liy? yaz?la bilm?z?di. Elmi yet?kinlikd?n ?lav? sars?lmaz irad? v? b?yük vaxt ist?y?r. Kitabda ?lb?t? çat??mazl?qlar v? k?ç?k yanl??l?qlaru da vard?r ki, unun ?hat?li uldu?una qay?d?r.
Guman edir?m ustad ?li qafqazyal? s?y?l?diyi tarixi m?sev?litin ?h?d?sind?n g?l?r?k bizi ?zümüzl? yenid?n tan?? et?mi?dir. ?ll?ri a?r?mas?n
تورکیستان ایله تورکیه آراسیندا اؤنملی بیر کئچیش بؤلگه‌سی اولان ایران جوغرافیاسی تاریخ بویونجا اولدوغو کیمی، ایندی ده تورک‌سویلو اینسان‌لارین چوخلوقدا اولدوغو، اکثریتین تورکجه دانیشدیغی، تورک مدنیتی‌نین جانلی بیر شکیلده یاشادیغی قدیم بیر تورک یوردودور. نه یازیق کی، تورکیه‌نین، حتتا تورک دونیاسی‌نین، ایران تورکلویو حاققیندا یئترلی بیلگیسی یوخدور. حالبوکی بونلار تورکیه و تورک دونیاسیندا جیددییت‌له دیرلندیرمه‌لی‌دیر. بو تاریخی بیر مسئولیت اولدوغو قده‌‌ر تورکلویون گله‌جه‌یی اوچون ده چوخ اؤنملی‌دیر.
یوخاریداکی جومله‌لری ائحتیوا ائدن اوستاد علی قافقازیالی‌نین "ایران تورک‌لری" اثری بؤیوک بیر زحمتین نتیجه‌سی‌دیر. دوغرودور گونئیده اوستاد یحیا شیدانین "ادبیات اوجاغی"یندان باشلانمیش ایریلی‌ـخیردالی بیر نئچه آنتولوگییانین شاهیدی اولموشوق. آمما اوستاد قافقازیلی بام‌ـباشقا بیر کیتاب اورتایا قویموشدور. هم مئیدانی، هم ده نظری گئنیش آختاریش‌لارین سونوجوندا یازیلمیش "ایران تورک‌لری" کیتابی، ایران آدلانان چرچیوه‌ده‌کی بوتون تورک ائل‌لری‌نین مدنی‌ـبدیعی گؤرونوشونو جانلاندیرمیشدی. کیتابدا یئر آلان تورک دیللی ادبیات و اینجه‌صنعت باره‌سینده هئچ بیر آنالیز گئتمیر، اثرلرین بدیعی سئچکین‌لیک‌لری یئترینجه اوزه چیخمیر. آمما کیتابین آماجی بو دئییل، یازار ییغجام ائنسیکلوپئدیک بیلگی‌لری تاریخی آردیجیللیق‌لا چاتدیریراراق، خیردا ساحه‌لی آراشدیرمالارا بؤیوک یول آچیر.
کیتابی حیاط قاپیمین آستاناسیندا پُستچودان آلارـ‌آلماز قورویوب قالدیم. ایری حجملی بیر اثرله قارشیلاشدیغیمدان شاشیرمامیشدیم، اونو واراقلایارکن حئیرتدتان گؤزلریم کلله‌مه چیخمیشدی. ایشیق سورعتی ایله ایره‌لی شوتوین ?ütüy?n بیر دونیادا، یئددی یوزدن آرتیق یازیلی، اوندان دا آرتیق جانلی قایناغا سؤیکه‌نن مین صحیفه‌لیک بیر کیتاب بو سا‌ده‌لییه یازیلا بیلمزدی. بو گیریشیم علمی یئتکین‌لیکدن علاوه سارسیلماز ایراده و بؤیوک واخت ایسته‌ییر. کیتابدا البته چاتیشمازلیق‌لار و کیچیک یانلیشلیق‌لار دا واردیر. اؤرنه‌یین کیتابدا بعضی چیخیش‌لارین و بیلدیریش‌لرین تام متنی گئدیب، حتتا بوتون ایمضالارین وئریلمه‌سی ده اونودولماییب. بونلارین اساسیندا مدنی‌ـ ایجتیماعی دوروم آنالیز ائدیله بیلردی، بیلدیریش‌لرین متنی اتک یازییا و یا داها یاخشی‌سی آرتیرما کیمی کیتابین سونونا کؤچوروله بیلردی.
گومان ائدیرم اوستاد علی قافقازیالی سؤیله‌دییی تاریخی مسئولیتین عؤهده‌سیندن گله‌رک بیزی اؤزوموزله یئنیدن تانیش ائتمیشدیر. ال‌لری آغریماسین.
